środa, 6 lutego 2013

OGRODY SENSORYCZNE - OGRODY DLA ZMYSŁÓW

Ogród sensoryczny umożliwia odbiór wielu doznań. Przede wszystkim wyostrzone zostaną zmysły węchy, smaku, słuchu czy dotyku.



Idea ogrodów sensorycznych przystosowanych do potrzeb niepełnosprawnych rozwija się na świecie od początku XX wieku. W Polsce takie projekty powstają dopiero od kilku lat i stają się coraz bardziej popularne. Pierwszy ogród sensoryczny powstał w XX wieku w Norymberdze. Było to Pole Doświadczeń Zmysłów zbudowane według koncepcji Hugona Kukelhausa.

Taki mały ogród zmysłów możemy sami stworzyć w otoczeniu swego domu. Jeżeli użytkownikiem ma być osoba niewidoma, warto zadbać o to, aby charakterystyczne elementy dźwiękowe czy zapachowe znajdowały się w strategicznych punktach ogrodu. To znacznie ułatwi orientację w terenie. Całą przestrzeń można też rozplanować tak, aby wyodrębnić w niej poszczególne strefy zmysłów.

W takim ogrodzie ważne stają się doznania. Wrażenia zapachowe, dotykowe, słuchowe czy smakowe stają się elementem przewodnim w projektowaniu. Roślinom towarzyszą często urządzenie wydające dźwięki. Najczęściej są to wszelkiego typu zespoły wodne, elementy małej architektury ogrodowej, dzięki którym słyszymy szum wody, jej krople, uderzanie o kamienie. 

W ogrodzie sensorycznym usłyszeć możemy kołyszące się podczas wiatru zawieszone ozdoby np. dzwoneczki czy szum kołyszących się traw wysokich. Atrakcyjne będą zróżnicowane struktury przeróżnych materiałów, które możemy dotykać. Oprócz roślin, które mogą być owłosione, szeleszczące i szorstkie, mogą to być struktury drewna, metalu, betonu itp.

źródło: http://jyldyzai.wordpress.com/assignment-2/tips-for-designing-the-sensory-garden/

WZROK

Strefa wzroku powinna być widoczna z okien domu.

Nie bójmy się zestawiać ze sobą kontrastujących kolorów. Wśród powojników, róż i różaneczników możemy przebierać w odmianach o rozmaitych barwach i kształtach kwiatostanów. Imponująco wyglądają też kuliste baldachogrona hortensji ogrodowej (Hydrangea macrophylla). 

Niezwykle efektowne są rośliny, które swym atrakcyjnym kwitnieniem i silnym zapachem wabią motyle. Niezapomnianych wrażeń z pewnością dostarczy nam budleja Dawida (Buddleja davidii), ale także wiciokrzew czy berberys.

Wśród drzew i krzewów mamy do dyspozycji takie, których liście jesienią mienią się niezwykłymi kolorami. Klon czerwony (Acer rubrum) już we wrześniu zachwyca intensywną czerwienią, a miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) ma wachlarzowate, skórzaste liście przebarwiające się na złocistożółty kolor. Przez cały sezon możemy podziwiać oryginalnie zabarwione liście grujecznika japońskiego (Cercidiphyllum japonicum) – wiosną są one czerwonobrunatne, a na jesieni czerwone lub nawet żółte. 

Oko cieszą też różne kształty roślin. Bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens)umożliwia nadawanie mu dowolnych form, pełniąc funkcję żywej rzeźby w ogrodzie. Kulisty pokrój występuje u specjalnie dobranych odmian, na przykład świerka białego (Picea glauca) ‘Alberta Globe’, złocistożółtego żywotnik azachodni (Thuja occidentalis) ‘Golden Globose’ czy klon zwyczajny (Acer platanoides) ‘Globosum’. Ich regularna korona będzie idealnie kontrastowała z kolumnową formą grabu pospolitego (Carpinus betulus) ‘Frans Fontaine’ lub ze stożkowatym cyprysikiem nutkajskim (Chamaecyparis nootkatensis) ‘Variegata’ o dwubarwnych łuskach. Niezwykle malowniczy pokrój ma wierzba biała (Salix alba), odmiana ‘Tristis’, potocznie nazywana wierzbą płaczącą.


źródło: http://www.flickr.com/photos/salli/76193266/


WĘCH

Strefa węchu powinna znajdować się w miejscu zacisznym. Dzięki gromadzącemu się ciepłu zapach będzie intensywniejszy i dłużej pozostanie zawieszony w powietrzu. 

Przy osłonach od wiatru – w postaci muru czy parkanu – można zastosować pięknie pachnące pnącza: wiciokrzewy (Lonicera sp.), groszek pachnący (Lathyrus odoratus), winorośl pachnącą (Vitis riparia). Krzewy o niesamowitej woni często mają jednocześnie imponujący wygląd. Bajeczne kwiaty magnolii (Magnolia sp.) pojawiają się wczesną wiosną, w maju silnie pachną wiechy lilaków (Syringa vulgaris) i kuliste kwiatostany kaliny (Viburnum carcephalum), a latem zachwyca swym aromatem jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius). 

Niezwykłą porą kwitnienia – w samym środku zimy – odznacza się oczar pośredni (Hamamelis intermedia). 

Spośród roślin rabatowych królują tu: goździk siny (Dianthus gratianopolitanus), hiacynt (Hyacinthus sp.), płomyki (Phlox sp.), fiołek wonny (Viola odorata), a także lewkonia dwurożna (Matthiola bicornis) potocznie nazywana maciejką. Takie rośliny warto sadzić w pobliżu ławek, altanek, tarasów, tak aby w trakcie wypoczynku móc cieszyć się ich aromatem.

Za niezwykłym zapachem naszego ogrodu nie zawsze kryją się kwiaty. Liczne rośliny zawierają w swych liściach i pędach gruczoły z olejkami eterycznymi. Dzięki temu przez cały sezon możemy cieszyć się pachnącą lawendą wąskolistną (Lavandula angustifolia) oraz licznymi ziołami, takimi jak bylica estragon (Artemisia dracunculus), macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum), melisa lekarska (Melissa officinalis). 

W delikatną woń wprowadzi nas płomyk kanadyjski i piwonia chińska. Jabłkowy zapach w ogrodzie rozsiewać będzie róża 'New Dawn'.

Dobór wonnych roślin bywa niekiedy bardzo trudny. Często zależy on od indywidualnych upodobań użytkowników ogrodu. Jedni lubią dość mocny zapach czeremchy (Prunus padus), ligustru (Ligustrum sp.) czy zimozielonej golterii pełzającej (Gaultheria procumbens),podczas gdy dla innych jest on zbyt drażniący.

Projektując taki wonny ogród, należy pamiętać o tym, że różne zapachy są wyczuwalne z różnych odległości i mogą być mniej lub bardziej intensywne. 

Pamiętajmy, aby pachnących roślin nie gromadzić na jednej rabacie. Najlepszym rozwiązaniem jest sadzenie ich w kilku różnych miejscach. Rośliny o delikatnej woni powinny zostać umieszczone w miejscach osłoniętych. Umożliwi to mniejsze rozprzestrzenianie zapachu. Pachnące oazy można aranżować także na tarasach, w skrzyniach, donicach itp.


źródło: http://www.notfarfrombaroque.com


SŁUCH

W odsłoniętej  części ogrodu warto posadzić szumiące na wietrze brzozy, topole czy wysokie trawy. Można też wykorzystać takie dodatki, jak chrzęszczący pod nogami żwir czy dzwonki 
poruszane najmniejszym nawet podmuchem powietrza. 

Nie powinno tu też zabraknąć szumu wody. Warto znaleźć choć odrobinę miejsca na tryskające źródełko lub fontannę. Chłodne rozpryskujące się krople przyjemnie orzeźwią rozgrzaną słońcem skórę. Szczególnie wieczorem dźwięki z ogrodu będą rekompensowały to, czego już tak dobrze nie widać. Ale i za  dnia może być hałaśliwie. 

Dzięki odpowiednim gatunkom roślin przywabimy ptaki, które nawet zimą pozostaną gośćmi w naszym  ogrodzie. Irga, dzika róża, wiśnia czy jarząb zapewnią im schronienie oraz źródło pokarmu w postaci pożywnych owoców. 

Obecność roślin miododajnych, takich jak lipa, robinia, głóg, przyciągnie pracowicie brzęczące pszczoły. Należy jednak uważać, aby tych gatunków nie sadzić w pobliżu miejsc odpoczynku. Pozwoli to uniknąć nieprzyjemnych użądleń.

źródło: http://honey-and-bee.tumblr.com

DOTYK


Praktycznie wszystkie części roślinne mogą dostarczać ciekawych doznań dotykowych. Wiele drzew charakteryzuje się niezwykłą fakturą pnia. Platan ma korę gładką i łuszczącą się cienkimi płatami. U robinii jest ona głęboko spękana, a łuskowata u świerka. Liczne gatunki mają niezwyczajne w dotyku  liście. Różnią się one nie tylko kształtem. U kopytnika pospolitego (Asarum europaeum) i bergenii  sercowatej (Bergenia cordifolia) są one skórzaste, natomiast sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris), szarotka alpejska (Leontopodium alpinum) i czyściec  wełnisty (Stachys byzantina) mają gęsto owłosione całe pędy. Kostrzewa (Festuca sp.) tworzy nitkowate, dość sztywne kępy, a rojniczek pospolity (Jovibarba globifera) zwarte rozety mięsistych liści. 

Niezwykle puszystymi kwiatostanami mogą poszczycić się perukowiec podolski (Cotinus coggygria), tawuła japońska (Spirea japonica), różne odmiany tawułek (Astilbe sp.) oraz trawy, na przykład miskant cukrowy (Miscanthus sacchariflorus). Łubin (Lupinus sp.) i trytoma groniasta (Kniphofia uvaria) tworzą kwiatostany dość sztywne i maczugowate.  

U wielu  gatunków z rodziny  astrowatych charakterystyczne koszyczki mogą leciutko kłuć lub łaskotać dłoń. Chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala) czy gailardia oścista (Gaillardia aristata) tworzą okazałe, mocne kwiatostany. Kolczaste środki jeżówki purpurowej (Echinacea purpurea) silnie kontrastują z delikatnym przymiotnem ogrodowym (Erigeron sp.). U wielu gatunków warto zwrócić uwagę na ich owoce. 

Kłujące orzeszki bukowe, mięsiste śliwki, twarde jabłka czy suche i leciutkie torebki miechunki pokazują, jak duża jest różnorodność form w świecie roślin. Przy planowaniu strefy dotyku w ogrodzie sensorycznym należy unikać roślin ciernistych, mocno kłujących i drażniących  skórę. Nie tylko nasadzenia dostarczą nam doznań dotykowych ale również gładkość szkła, szorstkość kamienia czy miękkość materiału zastosowanego w ogrodzie ....


SMAK


Wiele roślin rodzi pyszne i bogate w witaminy owoce sezonowe. Dlatego warto mieć w   ogrodzie kilka krzewów porzeczki, maliny, agrestu. Nie może tu też zabraknąć truskawki czy poziomki. Borówka wysoka jest cennym źródłem antyoksydantów. Jeżeli mamy do zasłonięcia pustą ścianę, świetnie się tu sprawdzi aktinidia (Actinidia sp.). Jej bogate w witaminę C owoce można zbierać od października.

W większych ogrodach znajdzie się miejsce dla drzewek owocowych. Wybór jest bardzo szeroki – od drzew ziarnkowych, takich jak jabłoń, grusza, poprzez pestkowce (wiśnia, czereśnia, śliwa, brzoskwinia), po różnego typu orzechy, na  przykład leszczynę, orzech włoski. Najlepiej posadzić to, co nam najbardziej smakuje. 

Zioła nie tylko ładnie pachną, lecz także wzbogacają naszą kuchnię i wspomagają układ trawienny. Obok aromatycznego kopru ogrodowego (Anethum graveolens) i szczypiorku  (Allium schoenoprasum) tworzącego kuliste kwiatostany można zasadzić orzeźwiającą miętę pieprzową (Mentha piperita) lub delikatnie gorzką szałwię lekarską (Salvia officinalis).

Ważne jest aby strefa smaku była jak najbardziej oddalona od ulicy – źródła zanieczyszczeń. Należy upewnić się, czy wśród posadzonych przez nas roślin nie ma gatunków trujących. Jest to szczególnie istotne, jeżeli ogród jest przeznaczony do użytku osób niewidomych.


źródło: http://media-cache-ec6.pinterest.com

Stymulacja wszystkich narządów zmysłu działa niezwykle relaksująco. 
Pozwala obniżyć poziom stresu, wyciszyć się, a jednocześnie  zwiększa koncentrację. Ogród 
sensoryczny jest miejscem dla każdego. Osoby niewidome i niedowidzące swobodnie mogą się w nim poruszać, ciekawe świata dzieci poszerzą swoją wiedzę o przyrodzie, a osoby przemęczone i zestresowane znajdą tu ukojenie. 



źródło: http://spec.pl, http://www.miastoogrod.pl, http://opendoor.pl, http://www.pasjaogrody.pl

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz